Ο μεγάλος βυζαντινός ναός της Παναγίας στη Αρχατό της Νότιας Νάξου δεν φαίνεται να υπήρξε ενοριακός. Είναι ιδιότυπος δίχωρος ναός με τρούλλο σταυρικού βασικά σχήματος (ίσως εκ περιτροπής). Η νότια κεραία του σταυρού καλύπτει εγκαρσίως το κεντρικό μέρος πλαγίου κλίτους, στο οποίο ο χώρος του Βήματος φέρει χαμηλό τρούλλο, δίνοντας την εντύπωση αρχικού ναΐσκου τύπου «μαυσωλείου».
Ο ναός αποκτά εξαιρετική σημασία απ' το πλήθος των τοιχογραφιών του και των επιγραφών του, μεταξύ των οποίων σημαντικότερη η κτητορική επιγραφή:
«Έτους στφϞδ' ίνδ(ικτιώνος) ιδ' μηνί Σεπτ(εμβρίω) α' Δέ(ησι)ς του δούλου του Θ(εο)ύ Μυχα(ή)λ ιερέος του ζωγράφου»
πράγμα που σημαίνει ότι ο ναός τοιχογραφήθηκε στα 1285/86 μ.Χ.
Ο Ναός, ανήκει στην Ενορία Φιλωτίου.
